Падарожжа ў кнігу Эстэр
Кніга Эстэр — апошняя з гістарычных кніг, якая наглядна адлюстроўвае апеку Бога над абраным Ім народзе, які страціў незалежнасць. Рука Божая нябачна кіруе задумамі і ўчынкамі людзей, прымушаючы нават зло служыць узвышэнню дабра. У той жа час Бог дае чалавеку свабоду выбару паміж дабром ці злом і ускладае на яго адказнасць за рашэнне. Вялікім суцяшэннем была кніга Эстэр яўрэям у іх працяглым рассеянні, калі сілы зла не раз замахваліся вынішчыць іх з твару зямлі. Хоць імя Бога ні разу не згадана ў кнізе, аднак Рука Божая ў ёй відавочна.
Храналагічная зводка
Яўрэі вярнуліся з Вавілона ў Ерусалім у 536 г. да Р.Х.
Храм быў адноўлены ў 536-516 гг. да Р.Х.
Эстэр, яўрэйка, стала царыцай Персіі ў 478 г, да Р.Х.
Эстэр выратавала яўрэйскі народ ад знішчэння ў 473 г. да Р.Х.
Эздра вярнуўся з Вавілона ў Ерусалім у 457 г. да Р.Х.
Нээмія аднавіў сцены Ерусаліма ў 444 г, да Р.Х.
Эстэр з’явілася на сцэне яўрэйскай гісторыі праз 40 гадоў пасля аднаўлення храма і 30 гадоў перад аднаўленнем Ерусалімскіх сцен. Храналагічна кніга Эстэр стаіць пасля кнігі Нээміі, але апісаныя ў ёй падзеі папярэднічаюць кнізе Нээміі на 30 гадоў. Ёсць здагадка, нібы Эстэр падтрымлівала Нээмію ў яго працы. Яе замужжа за царом Артаксэрксам дало яўрэям вялікую перавагу. Цяжка ўявіць, што магло б здарыцца з яўрэйскім народам, калі б не пасярэдніцтва і заступніцтва Эстэр. Калі б не яе ўплыў, Ерусалім не быў бы адноўлены і ўсё ў свеце было б па-іншаму.
У кнізе Эстэр распавядаецца пра вельмі важную гістарычную падзею, а не толькі ўрок маралі. У ёй сказана, як яўрэйскі народ пазбавіўся ад знішчэння адразу ж пасля вавілонскага палону. Калі б яўрэйскі народ быў знішчаны 500 гадоў да нараджэння Хрыста — гэта зрабіла б вялікую змену ў лёсах свету: не было б яўрэйскага народа, не было б месіі, быў бы толькі загінулы свет. Гэтая выдатная яўрэйская дзяўчына ў далёкую даўніну, не даючы сабе ў тым справаздачы, адыграла вельмі важную ролю ў падрыхтоўцы шляху для будучага Збаўцы свету.
Археалагічная нататка
Горад Сузы, размешчаны на адлегласці 300 км на ўсходзе ад Вавілона, быў зімовай рэзідэнцыяй персідскіх цароў. Палац гэты быў рэзідэнцыяй Дарыя, які даў указ будаваць Ерусалімскі храм, а таксама Артаксэркса, мужа Эстэр і Артаксэркса I, які даў загад для Нээміі аднавіць Ерусалім.
Эстэр становіцца царыцай
Артаксэркс, які кіраваў Персіяй у 485 - 465 гг, да Р.Х. быў адным з бачных манархаў старажытнага свету. Вялікі баль, пра які гаворыцца ў першым раздзеле, па звестках, атрыманых з надпісаў, быў падрыхтоўкай да ваеннай экспедыцыі супраць Грэцыі. Артаксэркс ліквідаваў жонку сваю Астынь у 478 г, да Р.Х., калі вярнуўся з паходу супраць Грэцыі (Эст. 1: 3; 02:16).
Праз некаторы час цар пажадаў выбраць сабе жонку. Сярод іншых найпрыгажэйшых дзяўчат персідскай дзяржавы была прыведзена ў палац і Гадаса (такое яўрэйскае імя Эстэр). Менавіта яе цар ацаніў больш за ўсіх астатніх. Ён усклаў на яе галаву царскі вянок і зрабіў царыцай.
Цар Артаксэркс памёр праз 13 гадоў. Без сумневаў, што Эстэр дажыла да валадарання свайго пасынка Артаксэркса і будучы ўдавою царыцай мела асаблівы ўплыў у дні Эздры і Нээміі.
Дэкрэт Амана
«Каб забіць, загубіць і вынішчыць усіх юдэяў, малога і старога, дзяцей і жанчын, у адзін дзень, у трынаццаты дзень Дванаццатага месяца, то бок месяца Адара і маёмасць іх разрабаваць» (Эст. 3:12,13). Падзея гэта была на 12 годзе валадарання Артаксэркса (Эст. 3: 7). Эстэр ужо была 5 гадоў царыцай.
Калі Эстэр стала хадайнічаць аб сваім народзе, цар вельмі добразычліва паставіўся да яе просьбы (Эст. 5:3), нягледзячы на тое, што яна была яго жонкай ужо пяць гадоў гэта кажа пра тое, што ён яе паважаў.
Наступствы гэтай падзеі былі такія, што Аман быў павешаны, а яго маёнтак аддадзены Мардахэю, стрыечнаму брату Эстэр.
Збавенне
Бо персідскія законы не змяняліся (Эст. 8:8; Дан. 6:15), таму ўказ аб знішчэнні яўрэяў нельга было змяніць. Але Эстэр пераканала цара выдаць іншы закон, які даў права яўрэям абараняцца ад усіх нападаючых на іх, чым яны і скарысталіся. Такім чынам Эстэр выратавала яўрэйскі народ ад знішчэння. Такі быў пачатак свята Пурым, які габрэі выконваюць да гэтага часу.
Свята Пурым
Свята Пурым атрымала сваю назву ад слова «пур» (жэрабя), які кідаў Аман, каб знайсці прыдатны дзень на вынішчэнне яўрэяў (Эст 3: 7, Эст 9:24-26). Традыцыйна гэтае свята адзначаюць 14 Адара (у вёсках) і 15 Адара (у гарадах) (Эст 9.18), яму папярэднічае пост. У свята Пурым чытаецца кніга Эстэр, якая кажа пра паходжанне гэтага свята; нярэдка яе інсцэнуюць, як п’есу. Калі пры чытанні згадваецца імя Амана, слухачы сціскаюць кулакі, вырабляюць шум, удараючы малаткамі і кулакамі па лавах: «хай будзе імя яго знішчана!» Па заканчэнні чытання увесь сход крычыць: «Хай будзе пракляты Аман! Хай будзе дабраславёны Мардахэй! Ды будзе праклятая Зэрэш (жонка Амана)! Хай будзе дабраславёна Эстэр! Хай будуць праклятыя усе ідалапаклоннікі! Няхай будуць блаславёны ўсе ізраільцяне, і хай будзе дабраславёны Харбона, які павесіў Амана!» (Эст 7:9).
Свята суправаджалася раздачай міласціны, запрашэннем гасцей, пасылкай падарункаў адзін аднаму і радасцю. Маскарады — абавязковая складовая частка гэтага свята.
Веліч Мардахэя
«Бо вялікі быў Мардахэй у доме ў цара, і слава пра яго хадзіла па ўсіх абласцях, бо гэты чалавек, Мардахэй, падымаўся вышэй і вышэй» (Эст. 9:4; Эст. 10:3). Падзея гэтая адбылася ў дні Артаксэркса, вялікага манарха Персіі. Яго першым міністрам быў яўрэй, а любімая жонка яўрэйка — яны былі розумам і сэрцам персідскага двара. Яны абодва спрыялі ў працы Эздры і Нээміі. Падобна Язэпу ў Егіпце і Даніілу ў Вавілоне, Эстэр вызначылася ў Персіі.
Пытанні для самаправеркі
- Колькі дзён доўжыўся баль на трэцім годзе валадарання цара Артаксэркса?
- Як звалі чалавека, які сказаў, каб царская годнасць Астынь была перададзена іншай?
- Разам з кім Мардахэй быў пераселены з Ерусаліма?
- Колькі часу прайшло з таго часу, як Аман выдаў указ аб знішчэнні Юдэяў, да выканання гэтага ўказу?
- Што служыла ложкам для многіх Юдэяў падчас жальбы?
- Што, раней якое знаходзілася у Амана, цар аддаў Мардахэю?
- За што павесілі Амана?
- Колькі чалавек было забіта Юдэямі ў прастольным горадзе 13 і 14 Адара?
- Які лёс напаткаў дзесяцёх сыноў Амана?
- Імёны колькіх еўнухаў згадваюцца ў кнізе Эстэр?